علوم پنجم

1-خاک چیست؟ خاک‌ها مخلوطی از مواد معدنی و آلی می‌باشند که از تجزیه و تخریب سنگ‌ها در نتیجه هوازدگی بوجود می‌آیند که البته نوع و ترکیب خاک‌ها در مناطق مختلف بر حسب شرایط ناحیه فرق می‌کند. مقدار آبی که خاک‌ها می‌توانند بخود جذب کنند. از نظر کشاورزی و همچنین در کارخانه‌های راه‌سازی و ساختمانی دارای اهمیت بسیاری است که البته این مقدار در درجه اول بستگی به اندازه دانه‌های خاک دارد.

2-مواد تشکیل دهنده خاک کدامند؟  مواد سخت موجودات زنده در خاک‌ها   آب موجود در خاک‌ها آب موجود در خاک‌ها هوای موجود در خاک

3-خاک‌های سیلتی چیست؟  50% ین نوع خاک‌ها را ذرات سلیت تشکیل داده است که دارای قطری بین 0.05 تا 0.002 میلی‌متر می‌باشند و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه ، رس و غیره بهمراه دارند به نام خاک‌های سیلتی ماسه‌ای و یا سیلتی رسی معروفند.

4-خاک‌های اسکلتی چیست؟ خاکهای اسکلتی به خاکهایی اطلاق می‌گردد ک در حدود 75 % آن را دانه ‌هایی بزرگتر از 2میلی‌متر از قبیل قلوه سنگ ، دیگ و شن تشکیل می‌دهند. این خاک‌ها ، آب را به مقدار زیاد از خود عبور می‌دهند و لذا همیشه خشک می‌باشند.

5-بر حسب دانه‌های تشکیل دهنده خاک و هم‌چنین شرایط میزالوژی و پتروگرافی زمین خاک‌ها به چه گروه هایی تقسیم می شود؟ خاک‌های رسی خاک‌های سیلتی خاک‌های ماسه‌ای خاکهای اسکلتی

6-منشا تشکیل دهنده رسها چیست؟ رسهای درجا که در حین تشکیل خاک شکل می‌گیرند. رسهای تغییر مکان یافته که در اثر فرسایش بیشتر حرکت کرده و مجددا در محل جدید نهشته می‌شوند. رسهای تبدیل شده که از رسهای به شدت هوازده و فرسایش یافته تجمع کرده و در رسوبات و خاکها رسوب گذاری می‌کنند. رسهای تشکیل شده جدید که در اثر تبلور مجدد رسهای موجود در محلولها ، در خاک در حال تشکیل شکل می‌گیرند.

7-فرایندهای تشکیل رسها را بیان کنید؟ محیط هوازدگی و تشکیل خاک : اصلی‌ترین محیط تشکیل رسها مخصوصا رسهای موروثی یا وراثتی است. محیط رسوبگذاری : رسها از آب حوضه یا آبهای حفره‌ای ته‌نشین می‌شوند (مخصوصا رسهای تازه تشکیل شده). دیاژنز و دگرگونی درجه پایین : در طول این فرآیند انواعی از رسها (مخصوصا رسهای تبدیلی) حاصل می‌گردند.

8-اجزای اصلی تشکیل دهنده خاک کدامند؟ 4جز اصلی خاک عبارتند از: مواد معدنی ، مواد آلی ، آب و هوا. این اجزا بطور نزدیکی در ارتباط با یکدیگر هستند. بطوری که جدا کردن آنها مشکل است. حجم نسبی این اجزا که برای رشد گیاه مناسب باشد، بدین صورت است که در آن 50 درصد بوسیله مواد جامد (45 درصد مواد معدنی و 5 درصد مواد آلی) اشغال شده و 50 درصد بقیه شامل فضای منافذ است که بوسیله آب یا هوا اشغال می‌شوند. البته این نسبت آب و هوا بسیار متغیر بوده و تحت تاثیر شرایط خاک و جو قرار می‌گیرد.

9-برحسب شکل ظاهری ساختمان خاک به چند دسته تقسیم میشود؟(نام ببرید) برحسب شکل ظاهری 6 نوع ساختمان را می‌توان در خاک تشخیص داد. این ساختمانها به اسامی بشقابی ، ستونی ، منشوری ، مکعبی ، فندقی ، دانه‌ای و اسفنجی شناخته می‌شوند.

10-فرسایش خاک چیست؟ جدا شدن ذرات خاک در اثر عوامل مختلف مانند آب ، باد و ... و از دست رفتن آنها را اصطلاحا فرسایش گویند.

11-عوامل اصلی فرسایش تسریعی خاک چیست؟ دو عامل اصلی را می‌توان مسئول وقوع فرسایش تسریعی دانست: از بین رفتن پوشش گیاهی طبیعی خاک و کشت گیاهانی که پوشش گیاهی کافی فراهم ننموده و قسمتی از خاک را برهنه می‌گذارند. کشت نباتات کرتی مانند ذرت و سیب زمینی ، بخصوص اگر کرتها در جهت شیب زمین باشد، پوشش کافی به خاک نداده، فرسایش و از بین رفتن خاک را تشدید می‌کنند. بارندگی زیاد در صورتی که ریزش آن آرام باشد، فرسایش زیادی ایجاد نمی‌کند، در صورتی که بارانهای شدید حتی به مقدار کم سبب فرسایش زیاد می‌شوند. شیب زیاد باعث تسریع جریان آب شده و به همان نسبت میزان فرسایش و هدر رفتن آب افزایش پیدا می‌کند. درختان جنگلی و مرتع موثرترین عوامل محافظ خاک در مقابل فرسایش هستند.

12-فرسایش آبی چیست؟ فرسایش آبی در واقع یکی از پدیده‌های معمولی زمین شناسی است که بوسیله آن کوهها بتدریج فرسوده شده و دشتها ، دره‌ها و بستر رودخانه‌ها و دلتاها ، تشکیل می‌یابند. این نوع فرسایش که به کندی صورت می‌گیرد، فرسایش طبیعی نامیده می‌شود.

13-فرسایش تخریبی  چیست؟ فرسایشی که با سرعت خیلی بیشتری انجام شود و حالت تخریبی به خود بگیرد، به آن فرسایش تخریبی گفته می‌شود.

14-فرسایش بادی  چیست؟ تخریب خاک از طریق فرسایش بادی بیشتر در مناطق خشک صورت گرفته و گاهی در مناطق مرطوب هم اتفاق می‌افتد. اثر تخریبی باد غالبا خیلی جدی بوده و نه تنها ذرات ریز و حاصلخیز خاک را هدر می‌دهد، بلکه به علت رو بازکردن ریشه گیاهان و یا پوشاندن قسمت هوایی گیاهان با مواد معلق در هوا ، سبب مرگ آنها می‌شود. خشک شدن لایه‌های سطحی خاک به علت کمی آب ، آنها را در خطر فرسایش باد قرار می‌دهد.

15-عوامل موثر در فرسایش بادی خاک چیست؟ مهمترین عامل درصد رطوبت خاک است، زیرا خاک مرطوب از این حیث مصون است. عوامل دیگر عبارتند از: سرعت باد ، وضعیت قسمت سطحی خاک ، خصوصیات کلی خاک. خصویات خاکی مانند ثبات دانه بندی ذرات خاک ، میزان مواد آلی و درصد ذرات خاک همگی در فرسایش پذیری خاک بوسیله باد موثر هستند.

علوم پنجم

چگونه خاک پدید می آید؟

   اگر سطح زمین از خاک پوشیده نبود بشر هم نابود می گشت. بی خاک گیاهان نمی توانند رشد کنند و در این صورت، انسان و سایر حیوانات حتماً بی غذا می ماندند. خاک قسمتی از سطح زمین است که نرم و پودر مانند است و در آن گیاهان رشد می کنند.

خاک از تکه های بسیار ریز سنگ ها، گیاهان پوسیده و مواد حیوانی پدید آمده است. تکه ها یا ذرات سنگ ها روزی قسمتی از صخره های بزرگ تر بودند. مواد گیاهی و حیوانی نیز از بدن جانوران و گیاهان پدید آمده اند. سنگ آن قدر سخت نیست که نتواند به قطعات کوچک تر تقسیم گردد. فرو ریختن و خراب شدن سنگ که پوسیدگی سنگ ها خوانده می شود، همیشه ادامه دارد و به راه های گوناگونی رخ می دهد. یخچال ها که همان یخ های بزرگ شناورند توده های بزرگی از سنگ ها را پیشاپیش خود می رانند و همین امر سبب سابیدگی و ریزش آن ها می شود.

   آب که بر اثر مواد شیمیایی که در بر دارد، برخی سنگ ها را می ساید. تغییر درجه ی حرارت نیز اغلب به خرد شدن سنگ ها کمک می کند. گرما و سرما شکاف هایی در سنگ به وجود می آورند. سپس آب هم به نوبه ی خود درون این شکاف ها نفوذ می کند، در آن جا یخ می بندد و آن ها را گسترده تر کرده و از هم می شکافد. ریشه های درختان نیز ممکن است باعث شکستن سنگ ها شوند. در برخی موارد تخم گیاهان درون شکاف سنگ ها افتاده، در آن جا سبز می شود و ریشه می دواند. این هم باز به شکافتن سنگ ها کمک می کند. باد نیز با پرتاب کردن شن ها بر پیکر سنگ ها به گونه ای دیگر در خرد کردن آن ها سهیم است. پس نخستین گام برای درست شدن خاک، متلاشی شدن سنگ هاست. ولی برای آن که خاک واقعی پدید آید، باید گیاخاک هم در بر بگیرد. گیاخاک موادی است که از اندام گیاهان و حیوانات پوسیده به دست می آید. تقریباً اندام همه ی گیاهان و حیوانات مرده ی زمین به وسیله ی کار باکتری ها به خاک تبدیل می شوند. باکتری عامل پوسیدگی گیاه و حیوان است و از این رو خاک را حاصلخیز می کند. کرم های خاکی و بسیاری از انواع حشرات به حاصلخیز کردن خاک کمک موثری می کنند. حاصلخیزترین لایه ی خاک در بالای سطح زمین قرار دارد و خاک زبرین خوانده می شود. در لایه ی بعدی که خاک زیرین خوانده می شود، اغلب تکه های سنگ یافت می شود.  در زیر همه ی این ها بستر سنگ قرار گرفته است. 

علوم پنجم

سئوالات فصل ۶ علوم پنجم

خاک به چند صورت تشکیل می شود؟

     الف) سنگ در روز زیر آفتاب گرم و در شب سرد می شود وقتی این کار سالها تکرار شود

سنگ کم کم ترک بر می دارد و خرد می شودو خاک ایجاد می شود

    ب) آبی که در زمستان در لایه های ترک های سنگ یخ می بندد و باعث می شود که آن ها زودتر خرد شوند.

      ج) ریشه گیاهان باعث خرد شدن سنگ ها و بوجود آمدن خاک می شود.        

2- دانستن این که زمان لازم برای تشکیل یک لایه خاک به قطر یک سانتی متر 200 سال لازم است چه اهمیتی برای ما دارد ؟

     باید به ضرورت مراقبت از خاک و استفاده های صحیح از آن توجه کنیم.

3- خاک در بیابان بیشتر تشکیل می شود یا در جاهای پر باران و مرطوب؟ دلیل بیاورید.

      با توجه به شرایط تشکیل خاک که  در جاهای مرطوب و پر باران سنگ ها زودتر به خاک تشکیل می شوند اما در بیابان این شرایط کمتر به وجود می آید به همین علت آثار با ستانی در نواحی خشک سالم تر مانده است. 

4- چه نوع خاکی برای  کشاورزی مناسب تر است؟

   خاکی که حاوی مقدار مساوی ماسه ، رس و گیاخاک باشد برای کشاورزی مناسب است زیرا سرعت نفوذ آب و حجم ذخیره آب در این خاک بیشتر است.

5- در چه نوع خاک هایی آب بیشتر نفوذ می کند؟

      خاک هایی که ذرات آنها درشت تر و فاصله بین  ذرات شان بیشتر است، آب را بیشتر عبور می دهند.

6- نتیجه آزمایش  « یورستن » چه بود؟

           او نتیجه گیری کرد که گیاهان موادی را از خاک می گیرند. 

7- چرا خاک مزرعه بهتر از خاک کنار جاده و بیابان است؟

      برای این که مقداری از باقی مانده بدن گیاهان و جانوران مرده و پوسیده به آن اضافه شده است.

8- گیاخاک چیست؟

   به قسمت بالای خاک که حاوی  باقی مانده بدن گیاهان و جانوران است و به رنگ تیره می باشند گیا خاک می گویند.

9- گیا خاک در کدام قسمت خاک قرار می گیرد؟

              در بالای خاک.

10- در کشاورزی خاک رو مهم است یا خاک زیر؟ چرا؟

      خاک رو .  چون دارای گیاخاک و املاح موجوددر خاک  است.

11-  چه عواملی باعث فرسایش خاک می شود ؟

    آب های جاری مثل رودها، سیلاب ها ، که سبب کندن و بردن خاک و در نتیجه فر سایش خاک می شود.

12- چه عواملی باعث می شود که بر خی زمین های کشاورزی ضعیف شده و دیگر حاصل خیز نبا شد؟

 عواملی مانند نابود شدن پوشش گیاهی توسط انسان یا جانوران ، کندن و بر داشتن خاک به وسیله انسان ، شیب زمین و آب ها ی جاری مثل رودها و سیلاب ها که باعث فرسایش خاک می شود و در نتیجه باعث کاهش تولید محصول کشاورزی.

13-چرا ماموران دولت از چریدن دامها در بعضی از زمین های جلو گیری می کند؟

     چون چریدن پی در پی و بی رویه دام ها ، پوشش گیاهی را از بین می برد به همین جهت برخی از مراتع را برای چند سال محافظت می کنند تا گیاهان رشد کند.

14- زمین های کشاورزی پس از مدتی مواد غذایی خود را از دست می دهند برای بر گرداندن این مواد به خاک چه باید کرد؟

  اقداماتی مانند کشت تناوبی، عوض کردن نوع کشت ، دادن کودهای دامی و کشاورزی به زمین

15- چرا پوشش گیاهی برای جلو گیری از فرسایش خاک مهم است؟

   چون ریشه گیاهان باعث می شود ذره های خاک به هم بچسبندو از جابجا شدن آن جلو گیری کند.

16- « یورستن » گه بود و در رابطه با خاک و رشد گیاهان چه کرد؟

   دانشمند یونانی بود که می خواست بداند گیاهان برای رشد کردن چه چیزی را از خاک می گیرند. به همین جهت مقداری برگ خشکیده را جمع کرد و آنها را سوزاند و خاکستر باقی مانده را با مقداری آب خالص مخلوط کرد و از صافی گذراند وآبی را که از صافی گذشته بود و چشید  متوجه شد که مزه آن تغییر کرده است پس نتیجه گرفت که گیا هان موادی را از خاک می گیرند.

سئوالات چهار گزینه ای : 

1- میزان نفوذ آب در کدام مورد بیشتر است؟

    ماسه           خاک رس         خاک باغچه              گیا خاک

2- کدام مورد از فرسایش خاک جلو گیری می کند؟

سیل              طو فان        پوشش گیاهان             شخم نامناسب

3- فرسایش خاک نوعی تغییر .......... است؟

فیزیکی            شیمیایی          فیزیکی – شیمیایی       شیمیایی- فیزیکی

4- برای جبران ضعیف شدن خاک کشاورزی کدام مورد بی اثر است؟

اضافه کردن کود شیمیایی                  استراحت دادن به زمین کشاورزی

کاشتن گیاهان ریشه کوتاه و بلند به نوبت                شخم زدن 

5- نگهداری آب در کدام  خاک کمتر است ؟

 رس       خاک باغچه            ماسه            مخلوط ماسه و خاک رس

6- چرا خاک رو در کشاورزی بسیار مهم است؟

زیرا زمان بسیار طولانی برای تشکیل آن نیازمند است          

  زیرا گیاخاک دارد

زیرا در معرض تابش آفتاب است    

  زیرا آب را بهتر نگه می دارد

7- اگر خاکی که............................. باشد برای رشد گیاهان مناسب تر است .

 دارای مقدار بسیار زیاد گیا خاک         دارای ماسه بیشتر نسبت به خاک رس

  دارای مخلوط برابر از ماسه ، رس و گیا خاک             دارای آب فراوان      

8- در کدام آب و هوا سرعت تبدیل سنگ به خاک بیشتر است؟

     گرم وخشک           سرد وخشک            بیابانی          گرم و مرطوب  

9- اگر شیب زمین کم  باشد :

  سنگ ها زودتر به خاک تبدیل می شود        

    سنگ ها دیرتر به خاک تبدیل می شوند

 سنگ ها به هیچ وجه تبدیل به خاک نمی شوند   

  ذرات ریز خاک به سنگ ها می چسبند

10- کدامیک از دانشمندان زیر با توجه به آزمایشی که انجام داد نتیجه گرفت که گیاهان نمک خود را از خاک می گیرند؟

فلیمینگ             رازی               یورستن              پاستور

11- کدام یک نتیجه تغییر فیزیکی بر روی سنگ ها نیست؟

 اثر دما بر سنگ ها           رشد ریشه گیاهان و شگسته شدن سنگ ها

یخ بستن آب در شکاف سنگ ها        اثر اکسیژن بر برخی سنگ ها 

12- مهمترین عامل خرد شدن سنگ ها ................. است.

گازهای سمی               گرما و سر ما        

  آب دریا              ترکیب شدن با اکسیژن

13- انبساط سطح سنگ ها در زیر  نور خورشید چه تغییری است؟

فیزیکی                                شیمیایی        

   فیز یکی – شیمیایی             شیمیایی- فیزیکی 

14- در تبدیل سنگ به خاک چه عواملی اثر می گذارد ؟

   گرما و سرما        شکسته شدن سنگ ها            مواد شیمیایی                          تغییر های فیزیکی و شیمیایی